ข้าวต้มมัดเป็นขนมที่นิยมอย่างมากในประเทศไทยและลาว โดยเชื่อมโยงกับประเพณีการทำบุญในวันเข้าพรรษา เชื่อกันว่าการใช้ข้าวต้มมัดเป็นของบูชาพระจะช่วยให้ชีวิตสมรสเหนียวแน่นเหมือนขนมที่ถูกห่อด้วยใบตอง ในวันออกพรรษา หน้าตาของข้าวต้มมัดจะเปลี่ยนไปเป็น ‘ข้าวต้มลูกโยน’ ที่ห่อด้วยใบกะพ้อและจะถูกโยนลงตรงหน้าพระพุทธรูป เพื่อระลึกถึงเหตุการณ์ในวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์

แม้ขนมชิ้นเล็กที่ทำจากข้าวเหนียว น้ำกะทิ พร้อมไส้รสชาติกลมกล่อมอย่างกล้วย ถั่วดำ หมู หรือถั่วเขียวนี้ จะเป็นอาหารที่หาได้ง่ายจากแทบทุกตลาดและร้านขนมในประเทศไทย แต่หนึ่งในข้าวต้มมัดที่คนรู้จักมากที่สุดน่าจะเป็นข้าวต้มมัดยายฟู ซึ่งพิเศษด้วยรสสัมผัสหนึบนุ่มและเรื่องราวสายสัมพันธ์ยาวยาวนานเกือบ 16 ปี ระหว่างครอบครัวกับสายการบินรายใหญ่

ในปี 2003 นายแพทย์ปราเสริฐ ปราสาททองโอสถ ผู้ก่อตั้งบางกอกแอร์เวย์ส มักจะไปวิ่งออกกำลังกายที่สวนลุมพินี ก่อนกลับบ้าน เขาจะซื้อขนมจาก ‘ยายฟู’ แม่ค้าหาบเร่ที่ขายขนมทำเองในสวน และในไม่ช้าก็กลายเป็นลูกค้าประจำ ขนมของเธอกลายเป็นตำนานเมื่อนพ. ปราเสริฐยื่นข้อเสนอให้ยายฟูทำข้าวต้มมัดเพื่อเสิร์ฟในห้องรับรองผู้โดยสารของบางกอกแอร์เวย์ส

“ช่วงแรก ยายทำข้าวต้มมัด 100 ชิ้นให้บางกอกแอร์เวย์ส โดยมีลูกๆ ช่วยทำ แล้วจะนั่งรถเมล์ไปส่งข้าวต้มมัดด้วยตัวเองที่สนามบินดอนเมืองกับสนามบินสุวรรณภูมิ” อารียา สายจำปา หลานสาวของยายฟู ผู้ดูแลกิจการครอบครัวในปัจจุบันอธิบาย

เมื่อเวลาผ่านไป ความต้องการข้าวต้มมัดยิ่งทวีจำนวนมากขึ้นตามจำนวนเที่ยวบินของบางกอกแอร์เวย์ส ยายฟูจึงตัดสินใจเลิกขายขนมที่สวนลุมฯ เพื่อจะได้มีเวลาทำขนมส่งบางกอกแอร์เวย์สได้อย่างเต็มที่ ทุกวันนี้ยายฟูไม่ได้ทำงานเองแล้ว แต่เธอส่งต่อสูตรลับให้กับลูกหลาน เพื่อให้สืบทอดมรดกนี้ต่อไป

กิจวัตรของคนในบ้านเริ่มตั้งแต่การตื่นตี 4 เพื่อหุงข้าวเหนียว ตัดใบตอง เตรียมน้ำกะทิ และห่อขนมทุกชิ้นด้วยมือโดยไม่ใช้เชือกในการช่วยมัด เคล็ดลับคือการจัดวางขนมแต่ละชิ้นในถาดให้ดีก่อนนึ่ง แต่ละขั้นตอนฟังดูง่าย ทว่าต้องอาศัยความแม่นยำในการผสมสัดส่วนของข้าวกับน้ำกะทิที่ใส่ลงในพิมพ์เพื่อให้คงรูป เจ้าหน้าที่บางกอกแอร์เวย์สจะตรวจขนมทุกชิ้นเพื่อเอาชิ้นที่ไม่สมบูรณ์ออก ก่อนไปถึงห้องรับรอง

ก่อนเกิดการระบาด ครอบครัวยายฟูส่งข้าวต้มมัดให้บางกอกแอร์เวย์สวันละ 3,500-4,000 ชิ้น แต่หลังจากวิกฤตโควิด-19 แน่นอนว่าความกังวลเกี่ยวกับการเดินทางและเที่ยวบินที่ลดลงได้ส่งผลกระทบต่อรายได้ของครอบครัว กระนั้น ภาวะนี้ก็ไม่ได้เกิดขึ้นนานนัก เพราะท้ายที่สุด ครอบครัวของอารียาได้หาทางออกโดยเปิดโอกาสให้คนที่ยังไม่เคยบินกับบางกอกแอร์เวย์สได้ลองชิมข้าวต้มมัดขึ้นชื่อ ผ่านการรับออร์เดอร์ในช่องทางออนไลน์อย่างเฟสบุ๊กและไลน์แมน ควบคู่ไปกับการเปิดขายหน้าร้าน

“เรามีหน้าร้าน มีเพจเฟสบุ๊ก มีรับออร์เดอร์ออนไลน์และส่งทางไลน์แมน” อารียากล่าว “ตอนแรกเรามีปัญหาเรื่องการจัดการออร์เดอร์เพราะมันเยอะมาก ซึ่งเราก็รู้สึกไม่ดีเพราะรู้ว่ามีลูกค้าใหม่อีกเยอะที่อยากลองชิมข้าวต้มมัดของเรา”

ด้วยความอร่อยลงตัวสมกับที่เคยมัดใจนายแพทย์ปราเสริฐ ทำให้ไม่นานข้าวต้มมัดยายฟูก็ทำเงินได้เกือบเท่ากับก่อนเกิดวิกฤตโควิด-19 เป็นบทพิสูจน์ว่าคุณภาพและความสามารถในการพลิกแพลงเมื่อสถานการณ์บังคับคือเครื่องมือชั้นดีในการเอาชนะอุปสรรค ข้าวต้มมัดยายฟูจึงยังเหนียวแน่นและอยู่เป็นตำนานคู่กรุงเทพฯ ต่อไป ■